Tổng quan các đặc điểm của chứng khoán nhà đầu tư cần biết

Chứng khoán là một trong những kênh đầu tư phổ biến và hấp dẫn tại Việt Nam hiện nay. Tuy nhiên, để tham gia hiệu quả, nhà đầu tư cần nắm rõ  – từđặc điểm của chứng khoán bản chất pháp lý, khả năng sinh lời, mức độ rủi ro đến tính thanh khoản. Việc hiểu đúng những đặc trưng này chính là bước đầu giúp bạn đưa ra quyết định đầu tư thông minh và phù hợp với mục tiêu tài chính cá nhân.

1. Đặc điểm của chứng khoán

Dù thị trường chứng khoán luôn biến động, nhưng các đặc điểm cốt lõi của chứng khoán vẫn không thay đổi. Việc nắm rõ 3 đặc điểm dưới đây chính là chìa khóa giúp nhà đầu tư thích ứng nhanh với thị trường và đưa ra lựa chọn đúng đắn:

1.1. Tính sinh lời

Chứng khoán mang lại khả năng tạo ra lợi nhuận cho nhà đầu tư, thông qua hai nguồn chính:

• Thu nhập định kỳ: Như cổ tức (cổ phiếu) hoặc lãi (trái phiếu).
• Chênh lệch giá: Mua với giá thấp và bán ra khi giá tăng.

Tính sinh lời là yếu tố hấp dẫn khiến nhiều người chọn đầu tư chứng khoán. Tuy nhiên, mức lợi nhuận cao thường đi kèm với rủi ro, vì giá chứng khoán luôn biến động theo thị trường.

1.2. Tính thanh khoản

Chứng khoán có khả năng mua bán linh hoạt trên thị trường. Nhà đầu tư có thể dễ dàng chuyển đổi chứng khoán thành tiền mặt (và ngược lại) trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, mức độ thanh khoản còn phụ thuộc vào loại chứng khoán, uy tín của tổ chức phát hành và tình hình thị trường tại thời điểm giao dịch.

1.3. Tính rủi ro

Đầu tư chứng khoán mang lại tiềm năng sinh lời hấp dẫn nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Rủi ro trong kênh đầu tư này chính là sự biến động khó lường của lợi nhuận mà nhà đầu tư có thể thu về. Lợi nhuận càng cao, mức độ rủi ro càng cao và ngược lại. Khi giá trị khoản đầu tư sụt giảm so với kỳ vọng, nhà đầu tư có thể phải đối mặt với thua lỗ.

Sở dĩ rủi ro trên thị trường chứng khoán lớn là do giá cổ phiếu luôn biến đổi không ngừng, chịu tác động của nhiều yếu tố như tình hình kinh tế, chính sách vĩ mô, hiệu quả hoạt động doanh nghiệp hay tâm lý thị trường.

Bên cạnh đó, chứng khoán là loại tài sản tài chính có giá trị và thường được phát hành với thời hạn trung hạn, dài hạn hoặc vô thời hạn. Do đó, trong khoảng thời gian nắm giữ, giá trị của chứng khoán có thể biến động mạnh, tạo nên các chu kỳ tăng – giảm, khiến nhà đầu tư có thể thu được lợi nhuận hoặc chịu thua lỗ tùy theo thời điểm tham gia và chiến lược đầu tư.

2. Phân loại chứng khoán

Theo khoản 1 Điều 4 của Luật Chứng khoán năm 2019, chứng khoán được xem là một loại tài sản, bao gồm các hình thức sau:

• Cổ phiếu, trái phiếu và chứng chỉ quỹ;
• Chứng quyền, chứng quyền có bảo đảm, quyền mua cổ phần và chứng chỉ lưu ký;
• Chứng khoán phái sinh;
• Các loại chứng khoán khác theo quy định của Chính phủ.

2.1. Cổ phiếu

Cổ phiếu là một loại chứng khoán vốn thể hiện quyền sở hữu và lợi ích của người nắm giữ trong một doanh nghiệp. Người sở hữu cổ phiếu (cổ đông) có quyền tham gia các quyết định quan trọng của công ty như dự họp đại hội cổ đông, bỏ phiếu biểu quyết, đề cử thành viên Hội đồng quản trị và nhận cổ tức khi công ty có lợi nhuận. Đây cũng là loại chứng khoán phổ biến và được giao dịch nhiều nhất trên thị trường.

2.2. Trái phiếu

Trái phiếu là loại chứng khoán thể hiện nghĩa vụ vay nợ của doanh nghiệp hoặc chính phủ đối với người sở hữu trái phiếu, gọi là trái chủ. Vì là chứng khoán nợ, nên khi doanh nghiệp gặp khó khăn hoặc phá sản, trái chủ sẽ được ưu tiên thanh toán trước so với cổ đông.

Thông thường, lãi suất trái phiếu cao hơn mức lãi suất gửi tiết kiệm tại ngân hàng. Tuy nhiên, người sở hữu trái phiếu không có quyền tham gia vào quản lý hay quyết định các vấn đề của công ty.

2.3. Chứng chỉ quỹ

Tương tự như cổ phiếu, chứng chỉ quỹ cũng là loại chứng khoán vốn, đại diện cho phần vốn góp của nhà đầu tư trong một quỹ đầu tư chứng khoán. Tuy nhiên, khi đầu tư vào chứng chỉ quỹ, nhà đầu tư ủy thác vốn cho các chuyên gia quản lý quỹ thực hiện các hoạt động đầu tư thay mình.

2.4. Chứng quyền

Chứng quyền (warrant) là một loại chứng khoán mang lại cho người sở hữu quyền, nhưng không có nghĩa vụ, được mua một số lượng cổ phiếu phổ thông cụ thể của công ty phát hành với mức giá đã xác định trước, trong khoảng thời gian nhất định.

Có hai hình thức phát hành chứng quyền phổ biến:

• Chứng quyền truyền thống: Được phát hành kèm theo các loại chứng khoán khác như trái phiếu hoặc cổ phiếu ưu đãi như một phần của gói phát hành nhằm tăng tính hấp dẫn cho nhà đầu tư.
• Chứng quyền có bảo đảm (covered warrant): Được phát hành độc lập bởi công ty chứng khoán, có tài sản đảm bảo nhằm bảo vệ quyền lợi cho người nắm giữ.

2.5. Chứng quyền có bảo đảm

Chứng quyền có bảo đảm là loại chứng khoán do công ty chứng khoán phát hành, được đảm bảo bởi tài sản. Người sở hữu chứng quyền có quyền mua (chứng quyền mua) hoặc quyền bán (chứng quyền bán) chứng khoán cơ sở từ tổ chức phát hành theo mức giá cố định, trong hoặc trước thời hạn đã định, hoặc nhận khoản chênh lệch giá giữa giá thực hiện và giá chứng khoán cơ sở vào thời điểm thực hiện quyền.

Tại thị trường Việt Nam, chỉ cho phép giao dịch chứng quyền mua có bảo đảm (không áp dụng chứng quyền bán). Giao dịch chứng quyền mua được thực hiện với hình thức thanh toán bằng tiền, không chuyển giao cổ phiếu, và việc thực hiện quyền diễn ra vào ngày đáo hạn theo kiểu châu Âu.

• Giải thích: Chứng quyền kiểu châu Âu là loại chứng quyền mà người sở hữu chỉ được phép thực hiện quyền mua (hoặc bán) vào đúng ngày đáo hạn, không được thực hiện trước thời điểm này.

ACBS hiện là một trong những tổ chức phát hành chứng quyền có bảo đảm hàng đầu thị trường, với thị phần liên tục nằm trong Top 3 công ty chứng khoán phát hành nhiều chứng quyền nhất, mang đến cho nhà đầu tư công cụ đầu tư linh hoạt, đòn bẩy cao và chi phí thấp hơn so với giao dịch cổ phiếu thông thường.

2.6. Quyền mua cổ phần

Quyền mua cổ phần là chứng khoán do công ty cổ phần phát hành, nhằm trao cho cổ đông hiện hữu quyền ưu tiên mua cổ phần mới phát hành theo các điều kiện đã được xác định trước.

2.7. Chứng chỉ lưu ký

Chứng chỉ lưu ký là chứng khoán được phát hành dựa trên chứng khoán gốc của các tổ chức được thành lập và hoạt động hợp pháp tại Việt Nam.

2.8. Chứng khoán phái sinh

Chứng khoán phái sinh là loại hợp đồng tài chính thể hiện quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan về việc mua bán một tài sản cơ sở tại thời điểm xác định trong tương lai. Giá trị của chứng khoán phái sinh được xác định dựa trên biến động của tài sản cơ sở như cổ phiếu, trái phiếu, hàng hóa (vàng, nông sản, v.v.).

Nói một cách đơn giản, đầu tư vào chứng khoán phái sinh giống như dự đoán sự tăng giảm của giá tài sản trong tương lai; nếu dự đoán đúng, nhà đầu tư sẽ thu được lợi nhuận từ sự biến động đó.

3. Cách thức hoạt động & nguyên tắc đầu tư chứng khoán

Cách thức hoạt động của thị trường chứng khoán: Thị trường chứng khoán là nơi mua bán các loại chứng khoán như cổ phiếu, trái phiếu… thông qua sàn giao dịch điện tử. Nhà đầu tư chỉ cần mở tài khoản chứng khoán tại công ty chứng khoán (CTCK), đặt lệnh mua/bán là có thể giao dịch trực tuyến. Giao dịch sẽ phát sinh phí (khoảng 0,1–0,35%) tùy từng CTCK.

Tại ACBS, phí giao dịch chỉ từ 0.1% và có thể được giảm nếu nhà đầu tư thực hiện giao dịch có giá trị lớn hoặc là khách hàng VIP của CTCK.

Có thể bạn quan tâm: Chi phí giao dịch chứng khoán: Những khoản cần biết để tối ưu lợi nhuận

Nguyên tắc hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán: Theo quy định Luật chứng khoán 2019, thị trường chứng khoán hoạt động dựa trên bốn nguyên tắc cốt lõi:

• Tự do và bảo vệ quyền sở hữu

• Minh bạch và công khai thông tin

• Bảo vệ nhà đầu tư

• Tự chịu trách nhiệm với rủi ro

4 nguyên tắc này giúp thị trường vận hành hiệu quả, tạo niềm tin cho nhà đầu tư và thúc đẩy kinh tế phát triển.

XEM THÊM: Kinh nghiệm chơi chứng khoán | 10+ Lời khuyên từ chuyên gia

Tóm lại, chứng khoán có 3 đặc điểm chính gồm tính sinh lời, tính thanh khoản và tính rủi ro. Việc hiểu rõ đặc điểm của chứng khoán không chỉ giúp nhà đầu tư đánh giá cơ hội và rủi ro, mà còn tối ưu hóa chiến lược phân bổ vốn trong dài hạn. Dù là người mới bắt đầu hay đã có kinh nghiệm, trang bị kiến thức nền tảng về đặc điểm của chứng khoán luôn là bước đi cần thiết để đầu tư một cách bền vững và có định hướng lâu dài.

Mở tài khoản tại ACBS ngay hôm nay –  Liên hệ Hotline 1900 555533 hoặc Fanpage Chứng khoán ACB – ACBS để được tư vấn và đồng hành cùng chuyên gia!