Chứng khoán phái sinh là các công cụ tài chính mà giá trị của chúng phụ thuộc vào giá của một tài sản cơ sở. Công cụ là các loại hợp đồng như hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn, hợp đồng hoán đổi và chứng quyền. Tài sản cơ sở của chứng khoán phái sinh có thể là hàng hóa như nông sản, kim loại, … hoặc công cụ tài chính như cổ phiếu, trái phiếu, lãi suất, v.v.
Chứng khoán phái sinh quy định quyền lợi và/hoặc nghĩa vụ của các bên tham gia hợp đồng đối với việc thanh toán và/hoặc chuyển giao tài sản cơ sở với một mức giá được thỏa thuận trước vào một thời điểm nhất định trong tương lai.
Trong đó, hợp đồng tương lai là sản phẩm chứng khoán phái sinh đầu tiên được niêm yết và giao dịch trên thị trường Việt Nam, cụ thể là Hợp đồng tương lai trên chỉ số cổ phiếu VN30 và Hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ.
Giao dịch hợp đồng tương lai chỉ số VN30 có gì khác biệt so với giao dịch cổ phiếu?
Việc giao dịch Hợp đồng đồng tương lai chỉ số VN30 diễn ra tương tự so với giao dịch cổ phiếu. Nhà đầu tư có thể thực hiện giao dịch thông qua giao dịch khớp lệnh hoặc giao dịch thoả thuận.
Các Hợp đồng tương lai chỉ số VN30 sẽ có bảng giá riêng, nhà đầu tư dựa trên kỳ vọng của mình vào xu hướng của chỉ số có thể đặt lệnh và khớp lệnh để tham gia vào Hợp đồng tương lai.
Tương tự như cổ phiếu, nhà đầu tư kỳ vọng chỉ số tăng sẽ mua hợp đồng tương lai chỉ số, nhà đầu tư kỳ vọng chỉ số giảm sẽ bán hợp đồng tương lai chỉ số.
Một điểm khác biệt là các hợp đồng tương lai sẽ đáo hạn, do đó nhà đầu tư khi tham gia giao dịch cần lưu ý chọn hợp đồng có tháng đáo hạn phù hợp.
Việc thanh toán lãi lỗ hàng ngày diễn ra như thế nào?
Một điểm khác biệt nữa của thị trường chứng khoán phái sinh là cơ chế thanh toán hàng ngày. Khách hàng khi giao dịch và nắm giữ các vị thế trong các hợp đồng chứng khoán phái sinh sẽ phải thực hiện thanh toán toàn bộ lãi lỗ phát sinh từ các vị thế đó mỗi ngày:
Nếu tài khoản chứng khoán phái sinh của khách hàng lỗ ròng: nhà đầu tư sẽ phải thanh toán đầy đủ toàn bộ số lỗ phát sinh chậm nhất đến 9h sáng ngày hôm sau.
Nếu tài khoản chứng khoán phái sinh của khách hàng lãi ròng: nhà đầu tư sẽ nhận được đầy đủ số lãi phát sinh sau 11h sáng ngày hôm sau.
Lãi/lỗ ở mỗi vị thế sẽ được tính toán dựa trên giá giao dịch đóng cửa của hợp đồng tương lai đó. Riêng đối với các hợp đồng tương lai chỉ số đến ngày đáo hạn, lãi/lỗ sẽ được tính toán dựa trên giá trị trung bình số học giản đơn của chỉ số trong 30 phút cuối cùng của ngày giao dịch cuối cùng (bao gồm 15 phút khớp lệnh liên tục và 15 phút khớp lệnh định kỳ đóng cửa), sau khi loại trừ 3 giá trị chỉ số cao nhất và 3 giá trị chỉ số thấp nhất của phiên khớp lệnh liên tục
Sau khi mở tài khoản phái sinh trực tuyến, bao lâu tôi có thể bắt đầu giao dịch?
Quý khách xác nhận Hợp đồng điện tử thì có thể thực hiện giao dịch sau 01 ngày, trừ trường hợp hệ thống kiểm tra có phát sinh các sai lệch thông tin cá nhân do Quý khách cung cấp và hình ảnh CMND/CCCD của Quý khách.
Cần bao nhiêu tiền để có thể giao dịch phái sinh?
Để thực hiện giao dịch hợp đồng tương lai VN30 thì nhà đầu tư cần nộp số tiền ký quỹ ban đầu vào tài khoản phái sinh tại ACBS. Ký quỹ ban đầu là giá trị ký quỹ tối thiểu mà khách hàng phải nộp đối với các vị thế chứng khoán phái sinh mà khách hàng dự kiến mở trước khi thực hiện giao dịch theo tỷ lệ do ACBS quy định và theo quy định của pháp luật.
Tỷ lệ ký quỹ ban đầu tại VSD là 17%
Tỷ lệ tiền giữ lại tối thiểu tại ACBS là 5% (Tiền này có thể được sử dụng để thanh toán phí, thuế, khoản lỗ vị thế, …)
Tỷ lệ ký quỹ duy trì yêu cầu là tổng giá trị ký quỹ mà khách hàng phải nộp để duy trì các vị thế chứng khoán phái sinh.
Tỷ lệ sử dụng tài sản ký quỹ là tỷ lệ giữa giá trị ký quỹ duy trì yêu cầu với tổng giá trị tài sản ký quỹ hợp lệ.
Ngoài ra, ACBS thiết lập các ngưỡng cảnh báo theo 3 cấp độ dưới đây để thực hiện giám sát tỷ lệ sử dụng tài sản ký quỹ của khách hàng trong phiên giao dịch:
Mức cảnh báo 1 (70%): Khách hàng không được mở thêm vị thế mới, ngoại trừ thực hiện giao dịch đối ứng để đóng bớt vị thế.
Mức cảnh báo 2 (80%): Khách hàng phải bổ sung tài sản ký quỹ hoặc đóng bớt các vị thế hiện tại để đưa tỷ lệ sử dụng tài sản ký quỹ về mức tối thiểu bằng mức cảnh báo 1 trong thời hạn yêu cầu của ACBS. Nếu không ACBS sẽ xử lý tài khoản phái sinh của Khách hàng.
Mức cảnh báo 3 (90%): Là tỷ lệ mà tại mức này hoặc cao hơn ACBS có quyền xử lý ngay lập tức tài khoản phái sinh của Khách hàng, cụ thể thực hiện đóng bớt các vị thế hiện tại để đưa tỷ lệ sử dụng tài sản ký quỹ tối thiểu bằng mức cảnh báo 1 và thực hiện các biện pháp khác được quy định tại hợp đồng mở tài khoản giao dịch chứng khoán phái sinh.
=> Khách hàng cần mở vị thế mua 1 hợp đồng VN30Fxxxx giá 1.300 thì số tiền ký quỹ ban đầu cần có là: 1.300*1HĐ*100.000*17% = 22.100.000.
=> Khách hàng chỉ được mua đến Mức cảnh báo 1 và tỷ lệ tiền giữ lại tối thiểu tại ACBS là 5% nên tiền cần nộp vào tài khoản phái sinh tại ACBS là: (22.100.000/70%)*(1+5%) = 33.150.000
-> Trong đó, Khách hàng cần ký quỹ lên VSD trước khi thực hiện giao dịch với số tiền là 22.100.000/70% = 31.571.429
=> Như vậy, để mở 1 vị thế hợp đồng tương lai VN30 tại ACBS và đáp ứng hết tất cả các quy định yêu cầu thì cần 33.150.000
Khi mở vị thế đối nghịch để đóng vị thế có cần phải nộp thêm tiền ký quỹ không?
Quý khách có thể đặt lệnh để đóng vị thế mà không cần phải nộp thêm ký quỹ.
Nếu lệnh khớp và đóng vị thế thành công, nghĩa vụ ký quỹ của Quý khách sẽ giảm, Quý khách có thể rút tiền ký quỹ về tài khoản phái sinh.
Giao dịch phái sinh có rủi ro hơn giao dịch cơ sở không?
Thứ nhất, chứng khoán phái sinh với đặc tính giá biến động lớn và nhanh do tỷ lệ đòn bẩy cao, khoảng 6 lần, do đó Quý khách khi tham gia cần nắm vững kiến thức cũng như chuẩn bị tâm lý để tránh mua/bán quá nhiều trong ngày theo biến động giá và dẫn đến thua lỗ.
Thứ hai, khi giao dịch phái sinh Quý khách chỉ ký quỹ một phần nên nếu trong phiên giá biến động ngược chiều với kỳ vọng thì nhà đầu tư cần phải bổ sung tiền ngay để tránh bị đóng bớt hợp đồng đang nắm giữ để đưa tài khoản về mức an toàn.
Tuy nhiên, phái sinh có lợi thế T0 nên Quý khách có thể dễ dàng đóng vị thế, không phải chờ chứng khoán về sau T+2 ngày như chứng khoán cơ sở. Ngoài ra, nhà đầu tư có thể sinh lời ngay cả khi thị trường xuống bằng việc thực hiện bán trước rồi mua lại sau, trong khi đó thị trường cơ sở nhà đầu tư chỉ có thể sinh lời khi giá tăng.
Các mức phí khi tham gia giao dịch phái sinh tại ACBS?
Phí ACBS thu 3000đ/HĐTL
Các loại phí trả cho Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC) và Sở giao dịch chứng khoán HNX:
Phí giao dịch phái sinh (trả HNX): 2,700đồng/giao dịch/HĐTL.
Phí quản lý vị thế (trả VSDC): 2,550đ/vị thế/tài khoản/ngày.
Phí quản lý tài sản ký quỹ (trả VSDC): 0.0024% giá trị lũy kế số dư tài sản ký quỹ; tối thiểu 100,000đ/tài khoản/tháng; tối đa 1,600,000đ/tài khoản/tháng.
Phí giao dịch Hợp đồng tương lai (HĐTL) trả Sở được tính trên 1 chiều hay 2 chiều?
Phí Sở được thu trên mỗi chiều mỗi Hợp đồng.
Ví dụ: Quý khách mở 10 vị thế và đóng 5 vị thế. Phí Sở sẽ bằng (10+5)*2,700đ = 40,500đ
Phí quản lý vị thế có bị tính trên ngày nghỉ không?
Có. Nếu Quý khách giữ vị thế qua ngày nghỉ thì phí quản lý vị thế vẫn tính trên từng ngày nghỉ đó.
Ví dụ: Sau khi kết thúc phiên giao dịch ngày thứ 6, Quý khách có 10 vị thế mở, phí quản lý vị thế qua từng ngày sẽ là:
Phí quản lý vị thế của ngày thứ 6 = 10 * 2,550đ = 25,500đ
Phí quản lý vị thế của ngày thứ 7 = 10 * 2,550đ = 25,500đ
Phí quản lý vị thế của ngày chủ nhật = 10 * 2,550đ = 25,500đ
Tổng phí quản lý vị thế phải trả vào ngày thứ 2 của tuần tiếp theo = 76,500đ
Nếu giao dịch phát sinh lỗ, dù đã đóng hết vị thế, cuối ngày không thể rút toàn bộ tiền trên Tài khoản ký quỹ về thì có bị tính phí quản lý tài sản ký quỹ không?
Có. Ví dụ, Quý khách có 20 triệu trên Tài khoản ký quỹ, Quý khách lỗ 2 triệu. Cuối ngày, số tiền tối đa Quý khách được phép rút về là 18 triệu. Như vậy, VSDC vẫn tính phí quản lý tài sản ký quỹ trên 2 triệu không thể rút về đó.
Khách hàng có thể mở tài khoản giao dịch chứng khoán phái sinh tại ACBS qua các kênh nào?
Khách hàng đến trực tiếp các quầy giao dịch tại ACBS: Khách hàng tham khảo mạng lưới hoạt động của ACBS tại http://acbs.com.vn/dia-chi
Trường hợp Khách hàng cần hỗ trợ trong việc mở tài khoản, Khách hàng có thể liên hệ với ACBS (qua Tổng đài 1900.55.55.33, Livechat, Email: acbs@acbs.com.vn). Nhân viên Môi giới của ACBS sẽ liên lạc và hỗ trợ Khách hàng.