Mua trái phiếu là gì – câu hỏi quen thuộc với nhiều nhà đầu tư mới khi bắt đầu tìm hiểu về thị trường tài chính. Đây là một trong những kênh đầu tư tài chính phổ biến nhờ tính ổn định và khả năng tạo thu nhập đều đặn. Tuy nhiên, để đầu tư hiệu quả, bạn cần nắm rõ cả ưu – nhược điểm và cách thức mua trái phiếu tại thị trường Việt Nam.
Mục lục bài viết
1. Thông tin tổng quan về mua trái phiếu
Trước khi bắt đầu đầu tư, việc nắm được những thông tin tổng quan về mua trái phiếu sẽ giúp bạn hiểu rõ bản chất, đặc điểm cũng như ưu – nhược điểm khi tham gia thị trường này:
1.1. Mua trái phiếu là gì
Trái phiếu là một loại công cụ tài chính được doanh nghiệp, tổ chức hoặc chính phủ phát hành nhằm huy động vốn từ nhà đầu tư. Về bản chất, đây là một thỏa thuận vay nợ, trong đó nhà đầu tư (người mua trái phiếu) cho tổ chức phát hành vay một khoản tiền trong khoảng thời gian xác định. Trong thời gian đó, nhà đầu tư sẽ nhận được khoản lãi suất định kỳ theo thỏa thuận. Khi đến ngày đáo hạn, tổ chức phát hành có nghĩa vụ hoàn trả toàn bộ số tiền gốc cho nhà đầu tư.
Như vậy, mua trái phiếu hay đầu tư trái phiếu, nghĩa là bạn cho một doanh nghiệp hoặc chính phủ vay tiền bằng cách mua chứng khoán nợ do họ phát hành. Đổi lại, bạn sẽ nhận được lãi suất định kỳ và được hoàn trả toàn bộ số tiền gốc khi trái phiếu đáo hạn. Đây là hình thức đầu tư nhằm tìm kiếm lợi nhuận ổn định theo cam kết từ tổ chức phát hành.
1.2. Ưu – Nhược điểm khi đầu tư trái phiếu
Giống như bất kỳ công cụ tài chính nào khác, trái phiếu cũng đi kèm với cả cơ hội và rủi ro. Việc hiểu rõ ưu – nhược điểm khi đầu tư trái phiếu sẽ giúp nhà đầu tư cân nhắc kỹ lưỡng trước khi phân bổ nguồn vốn vào kênh này.
| Ưu điểm | Nhược điểm |
|
|
1.3. Phân biệt đầu tư trái phiếu và đầu tư cổ phiếu
Để hiểu rõ hơn về các đặc điểm của trái phiếu, cũng như biết mình phù hợp với trái phiếu hay cổ phiếu, nhà đầu tư có thể tham khảo bảng so sánh dưới đây:
| Tiêu chí | Trái phiếu | Cổ phiếu |
| Bản chất | Là loại chứng khoán xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần nợ của tổ chức phát hành. | Là loại chứng khoán xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần vốn cổ phần của tổ chức phát hành. |
| Chủ thể phát hành | Doanh nghiệp hoặc Chính phủ hoặc Chính quyền địa phương. | Doanh nghiệp dưới hình thức công ty cổ phần. |
| Tư cách người nắm giữ | Người mua trái phiếu trở thành trái chủ – chủ nợ của doanh nghiệp. | Người mua cổ phiếu trở thành cổ đông – đồng sở hữu doanh nghiệp. |
| Quyền lợi | Trái chủ được nhận lãi suất cố định định kỳ, không chịu ảnh hưởng bởi kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. | Cổ đông được nhận cổ tức (không cố định), tham gia họp cổ đông và biểu quyết các quyết định lớn của công ty. |
| Thời hạn | Có thời hạn rõ ràng, ghi cụ thể trên trái phiếu. | Không có thời hạn, sở hữu cổ phiếu đến khi bán ra. |
| Mục đích phát hành | Tăng nguồn vốn vay mà không làm thay đổi quyền sở hữu của cổ đông hiện tại. | Tăng vốn chủ sở hữu, có thể thay đổi tỷ lệ sở hữu giữa các cổ đông (tùy trường hợp). |
| Lợi nhuận & Rủi ro | Lợi nhuận ổn định hơn, rủi ro thấp hơn do được ưu tiên thanh toán nợ trước cổ đông. | Tiềm năng lợi nhuận cao nhưng rủi ro cũng lớn, phụ thuộc vào tình hình kinh doanh. |
| Khi doanh nghiệp giải thể | Trái chủ được ưu tiên hoàn trả nợ trước, giảm thiểu rủi ro mất vốn. | Cổ đông chỉ được thanh toán sau khi trả hết các khoản nợ, và có thể mất toàn bộ vốn góp. |
Từ bảng so sánh trên, có thể thấy rằng trái phiếu là kênh đầu tư phù hợp với những nhà đầu tư ưu tiên sự ổn định, muốn bảo toàn vốn và tìm kiếm nguồn thu nhập đều đặn trong ngắn hạn hoặc trung hạn.
Ngược lại, nếu nhà đầu tư kỳ vọng mức sinh lời cao hoặc mong muốn tham gia trực tiếp vào việc quản lý, điều hành doanh nghiệp, thì trái phiếu có thể không phải là lựa chọn lý tưởng.
2. Các loại trái phiếu hiện có trên thị trường chứng khoán
Hiện nay, trái phiếu được phân chia theo nhiều tiêu chí như chủ thể phát hành, cách tính lãi suất và mức độ đảm bảo thanh toán. Việc hiểu rõ các loại trái phiếu sẽ giúp nhà đầu tư chọn đúng sản phẩm phù hợp với mục tiêu tài chính cũng như khả năng chịu rủi ro của mình.
(1) Phân loại theo đơn vị phát hành
- Trái phiếu Chính phủ: Do Bộ Tài chính phát hành nhằm huy động vốn cho các mục đích chi tiêu công như xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển kinh tế – xã hội. Đây là loại trái phiếu an toàn nhất vì được Nhà nước cam kết thanh toán.
- Trái phiếu chính quyền địa phương: Phát hành bởi UBND các tỉnh, thành phố để tài trợ cho các dự án phát triển địa phương (giao thông, y tế, giáo dục,…). Mức độ an toàn cao, tương tự như Trái phiếu Chính phủ.
- Trái phiếu doanh nghiệp: Được phát hành bởi các doanh nghiệp, ngân hàng, hoặc tổ chức tài chính nhằm huy động vốn kinh doanh. Trái phiếu doanh nghiệp có rủi ro cao hơn, phụ thuộc vào sức khỏe tài chính và uy tín của đơn vị phát hành.
(2) Phân loại theo cách tính lãi suất
- Trái phiếu lãi suất cố định: Lãi suất được xác định ngay từ đầu và giữ nguyên trong suốt kỳ hạn, phù hợp với nhà đầu tư ưu tiên sự ổn định.
- Trái phiếu lãi suất thả nổi: Lãi suất thay đổi theo thời gian, thường được tính dựa trên lãi suất tham chiếu cộng với biên độ cố định. Khi lãi suất tham chiếu tăng, lợi nhuận của nhà đầu tư cũng tăng theo và ngược lại.
- Trái phiếu không lãi suất (Zero Coupon Bond): Không trả lãi định kỳ mà bán với giá thấp hơn mệnh giá. Khi đáo hạn, trái chủ nhận lại toàn bộ mệnh giá; phần chênh lệch chính là lợi nhuận thu được.
(3) Phân loại theo mức độ đảm bảo thanh toán
- Trái phiếu có đảm bảo: Được đảm bảo bằng tài sản của Doanh nghiệp phát hành, hoặc tài sản của bên thứ 3, hoặc bảo lãnh của bên thứ 3.
- Trái phiếu không có đảm bảo: phụ thuộc hoàn toàn vào uy tín tài chính của đơn vị phát hành. Do rủi ro cao hơn, loại trái phiếu này thường có lãi suất hấp dẫn hơn.
3. Phương thức & cách mua trái phiếu ở Việt Nam
Sau khi đã nắm rõ các loại trái phiếu hiện có trên thị trường chứng khoán, bước tiếp theo là tìm hiểu phương thức và cách thức mua trái phiếu tại Việt Nam. Việc lựa chọn hình thức phù hợp sẽ giúp nhà đầu tư dễ dàng tiếp cận sản phẩm, tối ưu hiệu quả và giảm thiểu rủi ro không đáng có.
- Đầu tư trên Thị trường sơ cấp: Đây là nơi các doanh nghiệp hoặc tổ chức phát hành trái phiếu lần đầu ra công chúng nhằm huy động vốn. Nhà đầu tư có thể mua trực tiếp từ tổ chức phát hành hoặc thông qua các đại lý phân phối được chỉ định (thường là công ty chứng khoán hoặc ngân hàng)
- Đầu tư gián tiếp qua các quỹ đầu tư: Nhà đầu tư mua chứng chỉ quỹ từ các quỹ đầu tư chuyên nghiệp. Phương thức này an toàn, ít rủi ro, phù hợp với nhà đầu tư chưa có nhiều kinh nghiệm, nhưng lợi nhuận thường thấp hơn do chi phí quản lý quỹ.
- Đầu tư trên Thị trường thứ cấp: Tại thị trường này, nhà đầu tư giao dịch các trái phiếu đã được phát hành trước đó thông qua hệ thống các công ty chứng khoán. Việc mua bán không còn liên quan trực tiếp đến đơn vị phát hành, mà diễn ra giữa các nhà đầu tư với nhau thông qua tài khoản giao dịch tại các công ty thành viên của Sở Giao dịch Chứng khoán.
4. Lưu ý khi đầu tư trái phiếu
Trái phiếu có thể là một kênh đầu tư hấp dẫn, nhưng đi kèm là rủi ro mà nhà đầu tư cần hiểu rõ:
- Trái phiếu không giống tiền gửi ngân hàng: Khi mua trái phiếu, bạn cho tổ chức phát hành vay tiền và họ chịu trách nhiệm hoàn trả. Rủi ro xuất hiện nếu tổ chức phát hành gặp khó khăn tài chính.
- Trái phiếu riêng lẻ chỉ dành cho nhà đầu tư chuyên nghiệp: Chỉ nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp mới được phép mua trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ. Vi phạm quy định có thể dẫn đến rủi ro pháp lý.
Hiểu rõ sự khác biệt giữa bảo lãnh phát hành và bảo lãnh thanh toán
- Bảo lãnh phát hành: Giúp doanh nghiệp gia tăng, hoặc đảm bảo việc phát hành thành công.
- Bảo lãnh thanh toán: Giúp cho nhà đầu tư được bảo đảm thanh toán gốc và lãi nếu doanh nghiệp không trả được.
Hiểu rõ mua trái phiếu là gì sẽ giúp nhà đầu tư đưa ra lựa chọn phù hợp với khẩu vị rủi ro và mục tiêu tài chính cá nhân. Dù là kênh đầu tư an toàn hơn so với cổ phiếu, trái phiếu vẫn cần được xem xét kỹ lưỡng về tổ chức phát hành và điều kiện thị trường trước khi xuống tiền.
Để đầu tư hiệu quả và an tâm hơn, bạn có thể đồng hành cùng đội ngũ chuyên gia tại ACBS. Mở tài khoản ACBS ngay hôm nay bằng cách liên hệ Hotline 1900 555533 hoặc Fanpage Chứng khoán ACB – ACBS để được hướng dẫn chi tiết và bắt đầu hành trình đầu tư trái phiếu hiệu quả.
