[Từ A-Z] Đặc điểm của các sản phẩm trên thị trường chứng khoán

Thị trường chứng khoán là một trong những kênh huy động và đầu tư vốn quan trọng của nền kinh tế, nơi các dòng vốn được luân chuyển linh hoạt giữa nhà đầu tư (NĐT) và doanh nghiệp. Tại Việt Nam, quy mô và tính đa dạng của thị trường ngày càng được mở rộng, mang đến nhiều cơ hội sinh lời cho mọi đối tượng – từ NĐT mới đến những người đã có kinh nghiệm.

Tuy nhiên, chính sự phong phú này lại khiến nhiều người mới chưa nắm rõ đặc điểm của các sản phẩm trên thị trường chứng khoán, dẫn đến việc chọn sai kênh đầu tư so với nhu cầu và mục tiêu tài chính. Cùng tìm hiểu toàn cảnh các sản phẩm trên thị trường chứng khoán để có chiến lược đầu tư hiệu quả và phù hợp.

1. Cơ cấu các sản phẩm trên thị trường chứng khoán Việt Nam

Trên thị trường hiện nay, các sản phẩm chứng khoán có thể được phân thành bốn nhóm chính: chứng khoán cơ sở (CKCS), chứng khoán phái sinh (CKPS), chứng chỉ quỹ (CCQ) và chứng quyền có bảo đảm (CW). Mỗi loại đều có cơ chế vận hành, rủi ro và lợi nhuận đặc trưng riêng.

(1.1) Chứng khoán cơ sở: Sở dĩ được gọi là “cơ sở” vì chúng đóng vai trò làm nền tảng cơ bản cho việc giao dịch các loại chứng khoán trên thị trường. CKCS có thể được sử dụng làm tài sản cơ sở hay công cụ để định giá và giao dịch các hợp đồng tài chính, bao gồm chứng quyền và hợp đồng tương lai (HĐTL).

CKCS là loại tài sản tài chính (cổ phiếu, trái phiếu) được phát hành bởi các Công ty cổ phần/ Công ty niêm yết và được mua bán trực tiếp trên thị trường chứng khoán.

(1.2) Chứng khoán phái sinh: CKPS là công cụ tài chính có giá trị phụ thuộc vào sự biến động giá của một tài sản cơ sở. Tài sản cơ sở này có thể là hàng hóa như nông sản, kim loại,… hoặc các công cụ tài chính như cổ phiếu, trái phiếu,…

Khi tham gia giao dịch CKPS, các bên ký kết hợp đồng sẽ quy định rõ quyền lợi và/hoặc nghĩa vụ của nhau. Theo đó, họ cam kết thanh toán hoặc chuyển giao tài sản cơ sở theo mức giá đã thỏa thuận trước, tại một thời điểm xác định trong tương lai.

Tại Việt Nam, hai sản phẩm phái sinh phổ biến là: HĐTL chỉ số VN 30 và HĐTL trái phiếu chính phủ.

(1.3) Chứng chỉ quỹ: CCQ là loại chứng khoán xác nhận quyền sở hữu của nhà đầu tư với một phần vốn góp vào quỹ đầu tư chứng khoán. Nhà đầu tư góp vốn vào quỹ và quỹ (nơi có các chuyên gia quản lý) sẽ dùng nguồn vốn này để đầu tư vào nhiều loại tài sản khác nhau như: cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ tiền gửi, bất động sản… (tùy theo chiến lược của quỹ) nhằm đa dạng hóa danh mục đầu tư và tối ưu hóa lợi nhuận.

Các loại CCQ phổ biến gồm: CCQ mở, CCQ đóng, CCQ ETF.

(1.4) Chứng quyền có bảo đảm: Tại Việt Nam, CW là một loại chứng khoán có tài sản bảo đảm do công ty chứng khoán phát hành, có hoạt động giao dịch tương tự CKCS. Người mua chứng quyền/người sở hữu chứng quyền được quyền mua bán chứng quyền theo một mức giá đã được xác định trước, tại hoặc trước một thời điểm đã được ấn định.

2. Tổng quan về các sản phẩm đầu tư Việt Nam

7 sản phẩm được giao dịch phổ biến trên thị trường chứng khoán Việt Nam gồm:

2.1. Cổ phiếu

Cổ phiếu là một loại chứng khoán xác nhận quyền sở hữu hợp pháp của nhà đầu tư đối với một phần vốn điều lệ của tổ chức phát hành. Người sở hữu cổ phiếu, hay còn gọi là cổ đông, có quyền tham gia vào các cuộc họp cổ đông để biểu quyết và quyết định về chính sách hoạt động của công ty.

Lợi nhuận từ cổ phiếu đến từ việc:

• Doanh nghiệp chia cổ tức hàng năm (nếu kinh doanh có lãi).
• Nhận khoản chênh lệch khi mua bán cổ phiếu (biến động giá trị tài sản).

2.2. Trái phiếu

Trái phiếu là loại chứng khoán xác nhận nghĩa vụ nợ của tổ chức phát hành với nhà đầu tư. Khi mua một trái phiếu, nhà đầu tư đang cho tổ chức phát hành vay một mức vốn (tương ứng với mệnh giá của trái phiếu) và nhận lãi định kỳ theo tỷ lệ lãi suất nhất định (coupon). Đến ngày đáo hạn trái phiếu, công ty có trách nhiệm trả lại vốn và lãi cho nhà đầu tư theo điều kiện, điều khoản đã được xác định tại phương án phát hành trái phiếu.

2.3. Hợp đồng tương lai

HĐTL chỉ số chứng khoán (dành cho mọi NĐT) – HĐTL chỉ số VN30 mô phỏng kỳ vọng về giá của chỉ số VN30 tại thời điểm đáo hạn. Chỉ số VN30 được tính dựa trên 30 cổ phiếu có vốn hóa thị trường và tính thanh khoản cao nhất trên sàn HOSE.

HĐTL trái phiếu chính phủ (kỳ hạn 5 năm và kỳ hạn 10 năm, dành cho NĐT tổ chức và NĐT cá nhân chuyên nghiệp).

2.4. Chứng chỉ quỹ mở

Quỹ mở (Open-End Fund) là quỹ đại chúng không giới hạn thời gian hoạt động cũng như số lượng chứng chỉ quỹ được phát hành hoặc mua lại. Sau khi hoàn tất đợt chào bán đầu tiên ra công chúng (IPO), nhà đầu tư có thể mua bán chứng chỉ quỹ trực tiếp với công ty quản lý quỹ theo chu kỳ nhất định, dựa trên giá trị tài sản ròng trên mỗi đơn vị quỹ (NAV/CCQ).

2.5. Chứng chỉ quỹ đóng

Quỹ đóng (Closed-End Fund) là quỹ đại chúng chỉ phát hành chứng chỉ quỹ một lần duy nhất để huy động vốn ban đầu và có thời gian hoạt động giới hạn. Sau khi quỹ được thành lập, nhà đầu tư không thể rút vốn hay góp thêm vốn, công ty quản lý quỹ cũng không mua lại chứng chỉ quỹ từ nhà đầu tư.

Nhằm đảm bảo tính thanh khoản sau IPO, chứng chỉ quỹ đóng được niêm yết và giao dịch trên các sàn chứng khoán giống như cổ phiếu hoặc thông qua thị trường phi tập trung OTC (Over The Counter – thị trường dành cho các chứng khoán chưa niêm yết).

>> Xem thêm: Phân biệt rõ Quỹ mở và Quỹ đóng để đầu tư hiệu quả

2.6. Chứng chỉ quỹ ETF

Quỹ hoán đổi danh mục (ETF Exchange Traded Fund) là quỹ mở hình thành thông qua việc nhà đầu tư tổ chức (nhà tạo lập thị trường) nộp vào quỹ một danh mục chứng khoán cơ cấu để đổi lấy chứng chỉ quỹ ETF.

Sau khi nhận chứng chỉ quỹ ETF từ quỹ trên thị trường sơ cấp, nhà đầu tư tổ chức sẽ chia nhỏ và bán ra trên thị trường thứ cấp. Các chứng chỉ quỹ này được niêm yết trên sàn chứng khoán và giao dịch như cổ phiếu. Lúc này, mọi nhà đầu tư đều có thể mua bán chứng chỉ quỹ ETF linh hoạt.

Quỹ ETF áp dụng chiến lược đầu tư thụ động mô phỏng theo sự biến động của một chỉ số tham chiếu (chẳng hạn như các chỉ số chứng khoán VN30, VN100…). Do đó, nhà đầu tư nắm giữ chứng chỉ quỹ ETF cũng có nghĩa là họ đang nắm giữ một danh mục cổ phiếu có tỷ trọng giống như chỉ số mà quỹ ETF mô phỏng.

2.7. Chứng quyền có bảo đảm

Chứng quyền có bảo đảm (Covered warrant – CW):

• Một loại chứng khoán có tài sản bảo đảm.
• Do công ty chứng khoán phát hành.
• Được niêm yết trên sàn chứng khoán.
• Có mã giao dịch riêng.
• Có hoạt động giao dịch tương tự với chứng khoán cơ sở.
• Được phát hành với mục đích bổ sung thêm loại hình đầu tư, đồng thời giúp các công ty chứng khoán có thể tăng lợi nhuận từ việc bán CW.

Theo luật chứng khoán Việt Nam, chứng quyền có bảo đảm cho phép người sở hữu được:

• Quyền mua (chứng quyền mua) hoặc được quyền bán (chứng quyền bán) chứng khoán cơ sở cho tổ chức phát hành chứng quyền đó theo một mức giá đã được xác định trước, tại hoặc trước một thời điểm đã được ấn định.
• Nhận khoản tiền chênh lệch giữa giá thực hiện và giá chứng khoán cơ sở tại thời điểm thực hiện.

Thực tế trên thị trường Việt Nam mới chỉ giao dịch Chứng quyền mua với phương thức thanh toán bằng tiền (nhận khoản chênh lệch giá) và thực hiện quyền vào ngày đáo hạn theo kiểu châu Âu.

3. So sánh các sản phẩm trên thị trường chứng khoán

Nhà đầu tư có thể tham khảo bảng so sánh tóm tắt sau đây để có cái nhìn tổng quan về đặc điểm, lợi nhuận và mức rủi ro của từng sản phẩm trên thị trường chứng khoán.

Nhìn chung, cổ phiếu và trái phiếu là lựa chọn nền tảng cho người mới bắt đầu. Chứng chỉ quỹ giúp đầu tư đơn giản, ít rủi ro hơn. Trong khi đó, phái sinh và chứng quyền phù hợp với nhà đầu tư đã có kiến thức, kinh nghiệm và khả năng kiểm soát rủi ro tốt.

4. Lời khuyên cho nhà đầu tư mới tham gia thị trường chứng khoán

Nếu bạn là người mới tham gia thị trường chứng khoán, hãy bắt đầu từng bước với số vốn nhỏ để hạn chế rủi ro và học hỏi kinh nghiệm thực tế:

• Ưu tiên sản phẩm có cơ chế giao dịch dễ hiểu và an toàn như cổ phiếu, ETF hoặc chứng chỉ quỹ mở.
• Đa dạng hóa danh mục với 2 – 3 sản phẩm để dễ quản lý và cân bằng rủi ro – lợi nhuận.
• Xác định rõ mục tiêu tài chính và khẩu vị rủi ro trước khi đầu tư.
• Lựa chọn công ty chứng khoán uy tín để mở tài khoản giao dịch chứng khoán nhằm đảm bảo tài sản được giao dịch hợp pháp và an toàn, đồng thời nhận được sự tư vấn hỗ trợ tận tâm. Để được hướng dẫn và tư vấn giải đáp thắc mắc nhanh chóng, vui lòng liên hệ qua Hotline 028 7303 7979 hoặc Fanpage Chứng khoán ACB – ACBS. Đội ngũ chuyên viên tư vấn của ACBS sẽ nhanh chóng hỗ trợ và cung cấp thông tin chi tiết, tận tình.

Các sản phẩm trên thị trường chứng khoán đa dạng – từ cổ phiếu, trái phiếu đến phái sinh, chứng quyền và chứng chỉ quỹ. Mỗi loại có đặc điểm, rủi ro và tiềm năng sinh lời khác nhau, phù hợp với từng khẩu vị rủi ro và mục tiêu tài chính.

Hiểu rõ bản chất từng sản phẩm là nền tảng giúp bạn đầu tư thông minh và bền vững. Và nếu bạn muốn được đồng hành bởi đội ngũ chuyên gia tận tâm, hệ thống giao dịch hiện đại và công cụ phân tích thông minh, hãy bắt đầu hành trình đầu tư cùng ACBS ngay hôm nay.